ჩემმა მკითხველმა იცის,რომ ამ რვა წლის წინ თელავს დავუკავშირე ჩემი ბედი და ქალაქი, სადაც ერთადერთხელ, მხოლოდ ექსკურსიის დროს ვიყავი ნამყოფი, ჩემთვის მშობლიური გახდა.
უკვე იმდენი დროა გასული, რომ თელაველად ვითვლები, ამიტომაც, სირცხვილია აქაურ შემოქმედებზე ბუნდოვანი წარმოდგენა მქონდეს.
ამ სერიას პოეტ ბაადურ ბალარჯიშვილით დავიწყებ. ვერ ვიტყვი რომ აქ პოპულარული პოეტია და ბავშვებს მისი ლექსებით ზრდიან, თუმცა უფროს თაობას მაინც ახსოვს და პატივს სცემენ, როოგორც კოლორიტულ, თელაველ შემოქმედს.
ბაადურ ბალარჯიშვილის სახელი, გაგონილი მქონდა, ბევრს სვამდა და ჯაბა იოსელიანს ლექსი მიუძღვნაო ვიცოდი, მეტი თითქმის – არაფერი. მისი კრებული პირველად ახლა ჩამივარდა ხელში და ძალიანაც ვისიამოვნე.
ბალარჯიშვილი რამდენიმე ფილმის სცენარის ავტორი, ასევე ყველასთვის საყვარელი და ცნობილი ფილმის „ხარება და გოგია“-ს სცენარის თანაავტორიც ყოფილა.
თელაველი მეთქი ვამბობ, მაგრამ ცხოვრების დიდი ნაწილი თბილისში ჰქონდა გატარებული. მის პოეზიასაც ეტყობა თელავურ- თბილისური კვალი.
1946 წელს დაბადებულა თბილისში; სკოლა თელავში დაუმთავრებია; უნივერსიტეტის ფილოლოგიური ფაკულტეტი _ თბილისში; პირველი კრებულისთვის კი 1977 წელს “თელავის ჭადარი” დაურქმევია.
მის ერთ-ერთ ინტერვიუში ვკითხულობთ:
“გურამ რჩეულიშვილს აქვს ნათქვამი: თელავი ყველაზე კარგად ინახავს თბილისის ამბებსო. სხვათა შორის,მქონდა იდეა, ნადიკვარზე რჩეულიშვილის ძეგლი დაგვედგა,
მაგრამ წაუყრუეს.თელავი თბილისის ყველაზე შორეული გარეუბანიაო,
ესეც უთქვამთ. თელავსა და თბილისს შორის მანძილი რა მოსატანია. უბრალოდ, ორივე იყო ჩემი და აღარ არის ჩემი, სახე იცვალეს, მე კი წლები აღარ მყოფნის, არ მინდა,
ვთქვა, ვბერდები-მეთქი. ბევრია ჩემსავით… სოროში შემძვრალი, გარეთ გამოხედვა აღარ უნდა, ერთი თავისას ჰყვირის, მეორე _ თავისას, არის სიტყვების ბრახუნი.
მაშინ, როცა თბილისს ჩემად ვთვლიდი, ურთიერთობები იყო და მე გული მიმიწევდა ამ ურთიერთობებისკენ.სხვა ხიბლი ჰქონდა თბილისურ ბოჰემას. დღეს არც ეს ხიბლია და აღარც _ ბოჰემა. თუ სადმე რამე კიდევ არის შემორჩენილი, დამნახავი აღარ არის
არავინ. რასაც თბილისზე ვამბობ, ის თელავსაც ეხება.სახლიდან აღარც გავდივარ. იმ დღეს საქმე მქონდა მოედანზე. ერთი საათი ვიდექი, სალამი ვერავის მივეცი…ძველი და ღირებული რაც არის, იმას ხელი არ უნდა ახლო. აბა, სადღაა დღეს ის ნადიკვარი, ადრე რომ იყო.
ნადიკვარზე სიყვარული იბადებოდა, გრძელდებოდა და ხშირად იქ მთავრდებოდა კიდეც. მე სამოცი წლის ვარ და ჩემი საქართველო უკვე იყო.იყო და აღარ არის.”
თბილისში ცხორების პერიოდში მის ბოჰემურ ცხოვრებაზეც წერდნენ.
“თბილისში ბოლშევიკ კალინინის სახელობის ქუჩაზე ცხოვრობდა პოეტი ბაადურ ბალარჯიშვილი, ავტორი სტრიქონისა: “მე ლამაზი აღარა ვარ, ეხლა მშვენიერი ვარ”, ვისთანაც ვინ იცის, რა გზებით ნაშოვნი შოტლანდიური ვისკის ან მექსიკური საწებლების დასაგემოვნებლად და არა მხოლოდ ამისთვის “Under ground”-ის წარმომადგენლები იკრიბებოდნენ. მათგან ვიგებდით, რომ ამერიკულ ლიტერატურას ფოკლნერის, ჰემინგუეის და სელინჯერის გარდა, თომას პინჩონი, ჯეკ კერუაკი და ჩარლი ბუკოვსკიც ქმნიდნენ, რომ ბუღალტერ ნიკო სამადაშვილს გენიალური ლექსები ჰქონდა დაწერილი და ჰიპებს თავიანთი საკულტო წიგნი გააჩნდათ, გრძელი და ცოტათი უჩვეულო სახელით – “ვიღაცამ გუგულის ბუდეს გადაუფრინა…”
ე.წ. “სამოცდაათიანელებს” მიეკუთვნებოდა, თუმცა ხშირად გამორჩებოდათ ხოლმეო წერს ზურაბ სამადაშვილი.
მეოთხე და ბოლო კრებული “კიპარისები”, 2012 წელს თბილისის საკრებულოს ლიტერატურული პრემია “გალას” , წლის საუკეთესო წიგნად დაუსახელებია. სამწუხაროდ, ამავე წელს ქალაქ თელავში გარდაცვლილა კიდეც 63 წლის ასაკში.
2016 წელს თელავში ლიონიძის ქუჩის ნაწილს ბაადურ ბალარჯიშვილის სახელი მიენიჭა და მის სახლზე მემორიალური დაფა გაიხსნა.
ბაადურის ლექსები მრავალფეროვანია ფორმითაც და თემატიკითაც. სოფლურ იდილიებს, მინდვრებს, გომბორსა და თელავის უბნებს ტანგო, ტრამალი , თოლია ჯონათან ლივინგსტონი ენაცვლება. ცალკე კრებული არ არის, მთელი ცხოვრების პოლიფონიაა ეს კრებული ,,კიპარისები” თელავის მარადიულ პრობლემაზე -ძაღლების ყეფაზეც კი აქვს ლექსი დაწერილი. ეს პოეტი ბევრს ფიქრობს, ექსპერიმენტებს მიმართავს. აქვს მოგონებები, აწმყო თავისი “პახმელია” -“ლომკებით”. სიკვდილზე ფიქრით და აღსარებებით . დღესაც აქტუალური და დროს რომ კიდევ დიდხანს გაუძლებს იმგვარი ლექსების პატრონი ბაადურ ბალარჯიშვილი ჩემთვის აღმოჩენაა. კიდევ ბევრს აღმოეჩინოს , ამას ვისურვებდი.
ჯონათან ლივინგსტონი
სულ გაფრენაზე ეჭირა თვალი და გაუმართლა- ბედი ჰქონი ა-
გაიღო რკინის გალიის კარი და გამოფრინდა თეთრი თოლია
არ იქნებოდა ხვალე ან შემდეგ – არ ეყო დრო და გონიცა მგონი –
მხოლოდ შტორმები ესმოდა შორი – ოკეანეთის პოლიფონია.
რაც იყო იყო, წარსული მახლას ცა თუ კი მწუხრით წაიქუფრება –
თოლიას თავი თავისი ახლავს, უკედიგანო თავისუფლება –
მიფრენს, ჯერ მარო ფრენა რადა ღირს- სული იცილებს ბინძურ არტახებს –
იგდო ნადავლი. ხო და რა დაღლის – მანძილს ჩაუქად მიაპარტახებს.
რაც არის არის ჟამთა წუთია, სხვა ვერ გაიგებს სხვის ჭირს-ჩხირია –
წარსულს მათრახი გადაუტია – ყველა ბაგირი გადაჭრილია.
სადღაც შუქურას ისევ ანთებენ – წინ ფარფატერი – ასი ფუტია –
მიფრინავს ცაში თეთრი ფანტომი, ნისკარტით მიაქვს ალილულია…
თვალი მოვკარ და ვიგრძენ იმისთანა – თითქოს პირველად გოგონა მომეწონა.
მაშინ არ დავმალავ, ვიყავ უმეცარი, დღეს კი გადამწონა წლების საპირწონემ.
სხვადან რას ვეძებდი, შიგ სულში მყოლია – გონებით ვიხილე ნანატრი საჩინო:
შენ იმით მხიბლავდი, რაც უფრო შორია – უსაზღვროვ და უჩინმაჩინო.
სხვაგან ვეძებდი და შიგ სულში მყოლია, ხო და გამერია ხმაში ობერტონი:
მღავარი ერთია – მიფრინავს თოლია, სახელად ჯონათან ლივინგსტონი.
ორი ძველი მელოდია
I
მე ლამაზი უკვე ვიყავ, ახლა მშვენიერი ვარ_
ბავშვივით რომ გავბრიყვდები,სიყვარულზე ვმღერივარ-
არც ალუბლის კუნწულა ვარ, არც ნარცისის ღერი ვარ –
უბედური არ ვარ, მაგრამ… აღარც ბედნიერი ვარ…
II
მე რად მინდა, ძვირფასო, გობანი და საბანი,
თივთიკები ფუმფულა ვარდის წყალში გაბანილს-
უდაბნოში დავეგდო, ქვიშა იყოს სამარე,
ოღონდ მელანდებოდეს თეთრი იასამანი.
მეფის კარი რად მინდა ან ოქრონი ქოსისა-
მოტყუება ცხადისა და მოთმინების წამალი –
ოღონდ ჰანგი მესმოდეს ჩემი ანგელოსისა,
ოღონდ მენატრებოდეს თეთრი იასამანი.
კიპარისები
რომ ვშობილიყავ როგორც მხატვარი,
ხუთიოდ სურათს მეც დავხატავდი:
ბავშვობა: კიპარისი.
ჭაბუკობა: ორი კიპარისი.
კაცობა: სამი კიპარისი.
სიკვდილი: ოთხი კიპარისი.
მარადისობა: კიპარისები…
მეკვლე
თებერვალს კვალში მარტი ჩაუდგა, გაჯდა ნესტი და ჟინჟღლი მოზღვავდა
დედაბერი კი მდინარის პირას წყლით გაჟიებულ მატყლსა როზგავდა.
მთელი აპრილი ისე შეთავდა, მერე მაისი ისე შეთავდა,
ფიქრი შაოსან დედაბერივით, მომაბეზრებელ სევდას ჩეჩავდა
მთელი ივნისი ისე ჩათავდა,მთელი ივლისი ისე ჩათავდა,
დარდი შაოსან დედაბერივით, გაუტავებელ ბაწაარს ართავდა.
მთელი აგვისტო ისე მინებდა და სექტემბერიც ისევ მინებდა
ვით დედაბერი, შეგუებული თავის ბედთან და წინდის ჩხირებთან.
მერე ოქტომბერს მოჰყვა სინაზე და ნოემბერი მოაოქროვა.
დედაბერმა კი, მტრების ჯინაზე, უსპეტაკესი თოვლი მოქსოვა.
და დეკემბეერიც მობრძანდა მყისვე: იმ შარშანდელი თოვლის ხსოვნიდან-
და ბებრუხანაც გამოჩნდა ისევ: პირველ იანვარს მეკვლედ მოვიდა.
***
არვინ დაგაცლის, რომ შენს გემოზე
განვლო, რაც გერგო ბედად ბილიკი:
_ თქვენ მარტოობა გაწუხებთ ალბათ…
_ არა, პირიქით.
მიდიხარ, გზაზედ გადაგეყრება
ვინმე ბრიყვი ან ვინმე ცინიკი:
_ ამაოება გაფიქრებთ ალბათ…
_ არა, პირიქით.
გინდა თუ არა შენთან არიან,
თითქო გერგოო ბედში წილის ყრით:
_ ხომ არ შეგვესვა ერთად რაიმე?..
_ არა, პირიქით.
შორს კუნძულების გაგანიაა
და აღმართულა პალმა _ ფინიკი:
_ თქვენ ეგზოტიკა ხომ არ გიტაცებთ?
_ არა, პირიქით.
და თუ შეგემთხვა მარცხი რაიმე,
მყის მზად არიან მწარე ქილიკით:
_ თქვენ ასე გქონდათ ჩაფიქრებული?
_ არა, პირიქით.
და უფსკრულთანაც გიდგანან გვერდით,
ჩაგჩურჩულებენ ყურში ტკბილი ხმით:
_ არ გაგიწყრეთო, ბატონო, ღმერთი…
_ არა, პირიქით.
შუქურა
გაზაფხულობით ნასვამი კაცები ირინდებიან.
ნასვამი კაცები შაშვების გალობას აყურადებენ.
გალობის გვირისტში აწ უკვე წარსულის ნაჟური წყლებია –
ციური განდობა და ბარიკადები ეკლიან ბარდების.
ხოლო ბავშვები კი, ჯერ მხოლოდ ნახატებს აფერადებენ.
დრო მიდის. ნელა მკრთალდება კონტური. ფერები ფითრდება
და თვალს ეფარება ქაღალდის ხომალდი გუბის ფარვატერით
და შორი შუქურა ჩაქრება – ინთება…
ჩაქრება – ინთება…
ჩაქრება – ინთება…
ლურჯი ფრინველის ბლოგი 